بهار مدحی

اېسه کېلدی شرقدن بهارنینگ یېلی،

عالمگه آچیلدی گۉزللیک یۉلی،

بۉز یِېر ایپارلندی قار و موز کېتیب،

بېزنه دی عالم چیرای کۉرسه تیب،

غالب کېلدی قیشدن بهار چیرایی،

ینگیدن قوریلدی بهارنینگ یایی،

قویاش قه یتدی ینه کېلیب اۉرنیگه،

بلیق قویروغیدن قۉزی بورنیگه،

یوسف خاص حاجب

اَيريم عبارتلر معناسي

بغري تاش- بي مهر

باشي كوككه يېتدي( تېريسيگه سيغمه ي كېتماق)- بي حد سېوينماق

بورني كوته ریلگن- گه رديگن، كبرلنگن

گه دېسه قوليگه قونه دي- جوده اطاعتكار

اون سکّیز یاش حیرتلری

اون سکّیز مینگ عالم آشوبی اگر باشیمده دور

نی عجب، چون سرونازیم اون سکّیز یاشنده دور

دیسه بولغی کیم، ینه هم او سکّیز ییل حسنی بار

اون سکّیز یاشینه مونچه فتنه کیم باشینده دور

اون سکّیز ییل دیمه، یوز سکسان یول اولسه، اولدورور

حسن شاهی، اول بلالر کیم، کوز و قاشینده دور

حیرت ایتمن حسنی نقشیده کی، هر حیرت کی، بار

برچه سی ایزد تعالی صنعی نقاشینده دور

تن انگه سیم و ایچینه تاش موزمر کونگلیدین

عقلگه یوز حیرت، اول آی نینگ ایچ و تاشینه دور

می کیتور، ای موغکی، یوز حیرت ارآ قالمیش مسیح

بول عجبلرکیم، بو ایسکی دیر خفاشینده دور

تا نوایی توکتی اول آی فرقتی دین بحر اشک

هر قچان باقسنگ، قویاش عکسی انینگ یاشینده دور

القصه کیم جوده قدیم جهالتلی زمانده

بیر دانشمند، اولوغ حکیم، يشه ر اېکن جهانده

او کون بویی گیاه تېریب، کېزیب تاغ و بیابان

آدم لرگه شفا بېریب، یشه ر اېکن شادمان

اؤزبیک تیلی آلتای تیللر عایله سی نینگ تورکی تیللر تورکومیگه کیره دی.

اؤزبیک ادبی تیلی تاریخی قوییده گی دورلرنی اؤز ایچیگه آله دی:

میلاد دن آلدین گی دورلردن تا  10 نچی عصرلرگه چه بؤلگن دور. بو دور ده گی تیل فن ده قدیمگی تورکی تیل دیب یوریتیله دی. قدیم گی خلق آغزه کی ایجادی نمونه لری، اؤرخون-اِنه سای یادگار لیک لری(6-7 عصرلر) شو تیل ده یره تیل گن.

10-14 نچی عصرلرده عمل ده بؤلگن تیل اسکی تورکی تیل دیب اَتهله دی. محمود کاشغری نینگ "دیوان لغات التورک" ( تورک تیللری دیوانی)، یوسف خاص حاجب "قوتدغو بیلیگ" ( سعادت گه یوللاوچی بیلیم )، احمد یوگنهکی نینگ "هیبت الحقایق" ( حقیقت لر ارمغانی)، خوارزمی نینگ  "محبت نامه"، ربغوزی نینگ "قصه ربغوزی" اثرلری شو تیل ده یره تیلگن.

15 نچی عصردن 19 نچی عصرنینگ ایککینچی یریمیگه چه قؤللنگن تیل اسکی اؤزبیک ادبی تیلی دیب ناملنگن. عطایی، سککاکی، سیفی سرایی، لطفی، علیشیر نوایی، بابر، مشرب، توردی، مخمور، گلخانی، مقیمی، فورقت، ذوقی و باشقه کوپلب ایجادکار لرنینگ اثرلری شو تیلده یره تیلگن.

19 نچی عصر نینگ ایککینچی یریمیدن حاضر گی دور گه چه ایشلتیب کیله یاتگن تیلیمیز حاضر گی اؤزبیک ادبی تیلی دیب اَتهله دی. حاضر گی کونگه چه یره تیلگن برچه اثرلر حاضرگی اؤزبیک ادبی تیلی نینگ نمونه لری حساب لنه دی.

اسکی اؤزبیک تیل نینگ رواجی بویوک علیشیر نوایی نینگ نامی بیلن باغلیق دیر. او اسکی اؤزبیک تیل نینگ کِنگ امکانیت لریدن فایده لنگن حالده عجایب اثرلر یرهتیب گنه قالمسدن، بو تیلنی علمی جهت دن چوقور تدقیق قیلوچی "محکمه اللغتین" ناملی یریک علمی اثرهم یازدی و اونده اؤزبیک تیلی نینگ باشقه تیللردن هیچ کم ایمس لیگینی ایشانرلر مثالی بیلن اثبات لب بیردی.

جلال الدین رومی جهان ادبیاتی نینگ معظم سیمالریدن بیری. او اۉزیدن کېینگی شرق و غرب سۉز صنعتی گه کتته تاثیر اۉتکزدی. حافظ شیرازی، عبدالرحمن جامی، علیشیرنوایی، میرزاعبدالقادر بیدل کبی بویوک سۉز استاذلری مولانا نی اۉزلریگه استاذ دېب بیلیشگن.  بویوک (هی یوت)ابوالقاسم فردوسی، شیخ سعدی، خواجه حافظ لر قطاریده جلال الدین رومی ایجادینی هم« خضر چشمه سی» دېب اته­گن. مشهورلیکده فردوسی نینگ «شاهنامه » سی، سعدی نینگ « گلستانی»، حافظ نینگ «دېوانی» بیلن بیر قطارده تورگن، فارسی قرآن نامی بیلن شهرت قازانگن« مثنوی معنوی» نی انسان معنوی حیاتی نینگ قاموصی صفتیده نه فقط شرقده، بلکی غربده هم اخلاص بیلن اۉرگنیشگن.

بیراو کیم بو دریا ده غواص ایدی

منگه نکته دُر مثل لیک دیدی

که دریا ده بار ایردی فوجی بالیق

سو تاپماق اوچون دایم اندیشه لیق

نی ینگلیغ ایکن طمع و رنگی اونینگ؟

قایو نوع، سیر و درنگی اونینگ؟

درم لر بولیب تنلری اوزرا داغ

سودین هیچ تاپمس لر ایردی سراغ

دیدی بیر بالیق اول تب و تاب ارا

دیدیلر فلان تند گرداب ارا

نهنگی دورور سالخورد و کهن

بو دریا ده سیر ایله گن اوچ و بن

کیرک کیم سودی اول نشان انگله گی

بو بس طرفه راز نهان انگله گی

اونینگ ساری عزم ایتدیلر تورمایین

سونینگ آرزو سینده دم اورمایین

قیلیب سعی اول کام نایاب غه

یتیشتی لر او تند گرداب غه

نی گرداب کیم چرخ گردنده دیک

نی ایگریم، سپهر نوردنده دیک

سونینگ دوره سیده ییتیشغاچ باری

توشوب دوره دین هر بیری بیر ساری

بالیق لرنی بوتراتدی گرداب بیم

اونینگ دیک کی تال یاپراغینی نسیم

بو حالتده چایقالدی دریای ژرف

پدیدار بولدی نهنگ شگرف

 بالیق لرگه توشگنده درد و فراق

کی بیر بیردین اولمیش ایدیلار یراق

بارین توتدی بیر بیر نهنگ فنا

ایچین جوفیده جمع قیلدی یانا

اولر برچه سودین چو ایریلدیلر

بورون سوده ایرکنلرین بیلدیلر

ندامت چیغارسا فلک اوزره دود

چو معده اوتی محرق ایردی نی سود؟

بولوردین بورون بیر بیریدین بحل

بولوب ایردیلر برچه سی مضمحل

علیشېر نوایی

آچ و سوسیز قالماقنی

صبر و طاقت قیلماقنی

الله گه یتیشماقنی

اؤرگندیم رؤزه ایله

بنده گه مرحمت نی

رؤزه ده گی رحمت نی

مینگلب مینگلب حکمت نی

اؤرگندیم رؤزه ایله

یخشیلیک نینگ معنا سین

صالح لرنینگ تقوا سین

سخاوت نینگ بهاسین

اؤرگندیم رؤزه ایله

شکرنینگ ماهیَتین

توبه نینگ فضیلَتین

تقوادارنینگ حیاتین

اؤرگندیم رؤزه ایله

آنه تیل

آنه تیــل بیلگن کیـشی نینـــگ عزتین قیلگیم کیلور
آنه تیل نی آغزیدین آلتــــــــین بیریب آلگـــیم کیلور 


آنه گـــــــــــه بؤلسه محـبت ، آنه تیلده سؤزله شر
سؤزلگن هر بیر کیشی نینـگ حرمتین قیلگیم کیلور 


آنه تیل قنچه چوچیک سین هر سؤزینگده بالی بار
سؤزلرینگنی توتیا دیـــــک کؤزیمگه سؤرتگیم کیلور 


کیم که یازســه آنه تیلده بیر قطار شیرین سؤزین
قلمین کؤزیمگه سؤرتیـــــب قوللرین اؤپگیم کیلور 


قیسی ایل که آنه تیل گه بیـــــــرسه کتته اعتبار
یؤرتنی کعبه دن آرتیق زیارت قیلـــــــــــگیم کیلور 


بابا و اجداد لرین برچــــــــــــه میراثین سقله گن
اؤشه ایل آلدیگه مین باشـــیم بیلن بارگیم کیلور 


برچه اؤتمیش بارلیغیدین کؤرکم قؤریلگن اولکه گه
تا تریکمن اوشه یؤرتــــــــده عمرباد قالگیم کیلور 


آنه تیل سین بیزگــــــــــه هردایم اولؤغ ذاتدین اولؤغ 
شو سببدن اینگ یخشی کوینی سینگه یازگیم کیلور

شاعر : داکتر عزیز فاریابی

قیاسی یۉق اونینگ مهری بیر دنیا

اوخشه سه اۉزیگه اۉخشی دی اۉزبېک

باشقه ملت لرنی بیلمه دیم، اما

دنیاده باله م دیب یشه ی دی اۉزبېک!

اونته بۉلسه اورنی باشقه اونینگ چون

اوغلیم آتشیمدن یره لگن اوچقون

قیزیم پری لردن چهره سی گلگون

قاشلری قلم دیب یشه ی دی اۉزبېک!

بیر قولده بلهنچک، بیر قولده قرآن

بیر یلکه ده کتمان، بیریده ایمان

برچه گه برابر آفتاب سیمان

یشنه سین عالم دیب یشه ی دی اۉزبېک!

بابه لری قیسی یگیت لردن کم

مامه لری خوشروی یوزدن آشسه هم

زورریادلری بۉلسه بیتته اویگه جمع

توشک یتمی تونین توشی دی اۉزبېک!

احترام ایتگنگه احتراملری بار

کیککیگنگه بویین ایگمی دی زنهار

بشیک توله ججی اسلاملری بار

تاش اوتمس قورغانگه اۉخشی دی اۉزبېک!

قیاسین تاپدینگ می ایتگین محمد؟

اۉخشه سه اوزیگه اۉخشی دی اۉزبېک

یامان شعر یازسنگ هم بتینگدن اوپیب

کم بولمه باله م دیب یشه ی دی اۉزبېک!

محمد یوسف

تورکلر

بیر زمانلر  قیلدی طغیان  کأینات،
تاکه بؤلسه کأیناتده  بیر جانذات.

یاندی آقتی  برچه عالم   گووه لب ،
کوتریلدی  توپراق  یردن هو وه لب.

عالم  ایچره   بؤلدی  توفان  تینمین،
بوتوفاننی  توخته شی  بؤلدی قیئین.

بؤلدی  تؤزان  تؤلدی  توتوندن  جهان،
اوردی  تؤلقین،باستی ،کیتی  آلتی یان.