میلادی 1889 نچی ییلده فینلیند عالملری ینیسی یادگارلیکلری اطلسینی نشر ایتیب، بو یادگارلیکلر فینلیند فرهنگی گه تعلقلی دیب تخمین قیلدیلر. بیراق فینلیند عالملری نینگ تخمینی اوزاققه بارمه دی. اوشه 1889 نچی ییلده روس سیاحی و یازوچیسی ن. م. یدرینیتسیف مغولستانده گی کوشو- تسدیم وادیسیده اورخون دریاسی بویلریده ینیسی یادگارلیکلریگه اوخشش جوده کوپ یادگارلیکلرنی تاپدی. «نا معلوم یازو» بیلن بیرگه آیریم متنلر، چینی بیلگی لر بیلن چین تیلیده هم یازیلگن ایدی. بو حال یادگارلیکلرنینگ «رمزی» نی تاپیشگه خیلی یاردم بیردی.

          میلادی 1890 نچی ییلده فین- اوگور علمی جمعیتی اورخون دریاسی حوزه سیده باستان شناسلیک تحقیقات اویوشتیردی. میلادی 1891 نچی ییلده ایسه روسیه فنلر اکادیمیه سی اکادمیکی و. و. رادلوف باشچیلیگیده اورخون گه کتته تحقیقاتی هیئت ییباردی.

          میلادی 1892 نچی ییلده بو ایکّی تحقیقات نینگ ایش نتیجه لری ایکّیته اطلس حالیده نشر قیلدی. اطلسلرده نا معلوم یازو یادگارلیکلری نینگ صورتی، اولر تاپیلگن جایلرنینگ پلانی و نقشه سی و باشقه لر کورسه تیلدی.

          یادگارلیکلرنی بیرینچی بولیب دنمارک لیک عالم ویلهیلم تامسن اوقیشگه موفق بولدی. او بو یادگارلیکلرنی اوقیشده تورلی الفبالرگه ته ینمه دی، برعکس دست اول حرفلرنینگ اوزارا نسبتی و اوخشش لیکلرینی انیقله شگه کیریشدی. او بو یادگارلیکلرده بیر- بیریگه مانند حرفلر تورکومی و بیر- بیریگه مانند بولمه گن حرفلر تورکومی بارلیگینی انیقله دی، بو ایککه له تورکومده گی حرفلر آلدینگی و کیینگی قطار حرفلر بولسه کیره ک، بو خصوصیت ایسه تورکی تیللر گه خاص دیگن تخمینگه کیلدی. اونینگ تخمینی توغری چیقدی. او دستلب «تنگری»، «تورک» دیگن سوزلرنی اوقیب آلیشگه ایریشدی. و میلادی 1893 نچی ییل نینگ 25 نوامبریده دییرلی برچه حرفلرنی انیقلب، یادگارلیکلر نینگ «رمزی» نی آچدی، بو اره ده اکادمیک رادلوف هم اون بیش گه یقین حرفلرنی انیقلب آلگن ایدی.

          و. و. رادلوف، و. تامسن نینگ و اوزی نینگ کشفیاتیگه ته یه نیب، اورخون دریاسی اطرافیده تاپیلگن کتته یادگارلیکلر متنینی بیرینچی بولیب ترجمه قیلدی.

          ن. م. یدرینیتسیف تاپگن یادگارلیکلر تورک خاقانی بیلگه قاآن ماغیلیان (734 نچی ییلده وفات ایتگن) و اونینگ اوکه سی کول- تگین (732 نچی ییلده وفات ایتگن) قبر تاشلریگه اوییب یازیلگن یادگارلیکلر ایکن. شو وقتدن باشلب ینیسی و اورخون دریالری اطرافیده گی یادگارلیکلر «اورخون- ینیسی یادگارلیکلری» دیب اته له باشله دی.

          شو بیلن بیرگه یادگارلیکلر یازوی تورکی رون یازوی دیب هم یوریتیلدی. چونکه عالملر قدیمگی جرمن، گوت و فین یازوی و باشقه یازولرنی تاپگنده، اولرنی رون یازوی («یاشورون»، «سرلی» یازو) دیب نامله گن ایدیلر. ایندی بو اصطلاح اورخون-ینیسی یازویگه نسبتاً هم قولـله نیله باشله دی.

          کیینچه لیک اورخون- ینیسی یازوی نینگ ینگی- ینگی یادگارلیکلری تاپیلدی، اورگه نیلدی و انیقله ندی. ن. م. یدرینیتسیف 1891 نچی ییلده آنگین دریاسی اطرافیده ینگی یادگارلیکلر تاپدی. اکه اوکه کلیمینتس لر سیلینگا دریاسی اطرافیده تورک خاقانلری نینگ مصلحتچیسی تونیوکوککه اتب یازیلگن کتته یادگارلیکنی کشف قیلدیلر. میلادی 1896-1897 نچی ییللر ده اولیا آتا (حاضرگی جمبول) شهری یقینیده، تالاس دریاسی بوییده ببیشینچی-آلتینچی عصرلرگه دایر بیش ته تاش یادگارلیکلری، بولردن باشقه ینه کوپ یادگارلیکلر، جمله دن کاغذ، چرم، یاغاچ و تورلی ایدیشلرگه یازیلگن یادگارلیکلر قولگه کیریتیلدی.

          اورخون- ینیسی یادگارلیکلرینی تیکشیریش و اورگه نیشده و. تامسن، و. و. رادلوف، پ. م. میلیورانسکی، ا. گیکیل و یو. نیمت کبی روس و چیت ایل عالملری همده شوروی عالمی س. ای. مالوف نینگ خدمتلری بی نهایه کتته دیر.