امام ترمذی رحمه الله عابدوزاهد،وپرهیزگارکیشی بولگن لریدن علاوه ویخشی ذکاوت ودقت گه مشهوربولگن حافظ امام لرجمله سیدن ایدیلر،الله تعالی ننگ خوفی دن شوقدریغله دیلرکه حتی ایکی کوزی کوربولیب آقاریب قالدی،وشوننگ دیک جنابلری غیرمعمولی ذکاوت وحافظه گه ایگه ایدیلر،چنانچه بوخصوص ده علماءلرنیچه واقعه لرنی یازیشیب دورلر،مثلاشاه عبدالعزیزمحدث دهلوی اوزی ننگ"بستان المحدثین"نام لی کتابیده قوییده گی واقعه نی بوندای دیب یازادور:

امام ترمذی رحمه الله گه برشیخ دن ایکی حدیث یازیلگن صحیفه اجازة یتگن ایدی،مکه مکرمه بارادورگن پیتده اوشه شیخ بیلن یول گه اوچراب قالدیلر،امام ترمذی خواهلادیلرکه اجازة یتیشگن اوشه صحیفه نی حالی شیخ بیلن اوچراب قراءة حاصل قیلسه لر،چنانچه شیخ دن اوشه اجزاءنی قرائت قیلیشی نی طلب قیلدیلر،شیخ هم طلب لرینی قبول ایتیب صحیفه نی آل کیل دیدی،امام ترمذی باریب سامان لرینی قراسه لرکه هلکی صحیفه یوق اویگه قالگن دور،اورنی گه خالی وآق کاغذکیلگن دور،جنابلری کوب پریشان بولدیلربالآخره اوشه آق کاغذنی آلیب شیخ نی خدمتی گه یتوب باردیلر،شیخ اوقوش نی باشله دی وامام ترمذی هلکی خالی وآق کاغذگه قاراب توخته دیلر،گویاکه شیخ نی اوقوگنی نی موازنه قیلادیلر،ناخواسدن شیخ بوحالتنی کوریب قالیب قتیغ اچیغی کیلیب(أماتستحی منی)سن میندن اویلمایسن دیدی،سونگ امام ترمذی رحمه الله برچه واقعه نی اونگه ایتیب بریب اوقوگن حدیث لرینگ همه سی مینگه یادبولدی دیلر،شیخ اوقوب بیردیب مطالبه قیلدی،امام ترمذی من وعن برمه براوقوب بیردیلر،سونگ شیخ ایتدی که شایدایلگاریتن یادقیلیب آلگن بولسن،امام ترمذی ایتدیلرکه ایشنمه سن بوندن بشقه حدیث اوقوب برینگ،چنانچه شیخ قرق حدیث نی اوقوب بیردی،امام ترمذی رحمه الله درحال من وعن حدیث لرنی قایتاریب ایشیتردیلر،هلکی حیران قالیب(مارأیت مثلک) سنی دیک آدم نی کورمگنمن دیدی.

بوواقعه وشونگه اوخشاش بشقه واقعه لردرحقیقت حضرت امام ترمذی رحمه الله ننگ قوت حافظه لرینی قنچه عالی درجه ده ایکن لیگی گه دلالت قیلادور.

امام ترمذی رحمه الله تورلی موضوع لرده برقنچه کتاب تصنیف قیلگنلر،وإینگ مشهوری اوشبو"سنن"ویا"جامع"نام بیلن معروف بولگن کتابی دور،وامام ترمذی رحمه الله ننگ"سنن"کتابی إینگ یخشی کتاب لردن وعین زمانده کوپ فایده لیک کتاب بولیب وتکرارلنگن حدیث لری جوده آزدور،وبیش مینگ حدیث نی ایچیگه آلگن ،وامام ترمذی رحمه الله ننگ"سنن"کتابی ده صحیح،حسن،ضعیف،وغریب حدیث لری،وشوکبی منکرحدیث لری هم باردور،ومنکربولگنلیگی نی سببی نی ذکرقیلگنلر،وامام ترمذی رحمه الله حدیث علمی وحدیث ننگ علت لری وراوی لری وعلم لریننگ قباتیده فقه دن هم یترلی حصه آلگن ایدی لر،وبوحقیقت امام ترمذی رحمه الله ننگ"سنن"کتابی ده آشکاراشکلده بیلینادور.

امام ترمذی رحمه الله اوشبو"سنن"کتاب لرینی تألیف قیلیب اندن کیین حجاز،عراق،وخراسان عالم لری گه تقدیم قیلدیلر،برچه لری کتاب حقیده راضی بولیب کتاب نی معقول لادیلر.

وبوکتاب عملی تطبیق حقیده ومحدث لروحدیث عالم لری ننگ آلیب بارگن ینگی توشونوش لری وتحقیقات لری حقیده بریخشی مثال بولیب،وموندن آرتوق راق بوکتابده کوب فائده لرباردورکه بشقه حدیث کتاب لریده بوفائده نی تاپا آلمایمیز،وشوکبی امام ترمذی رحمه الله اوشبو"سنن" کتابی ده مذهب لری یوقالیب کیتکن برخیل إمام لرننگ فقهی نی هم سقلاب قالگن لر،وشوکبی(حسن صحیح)و(صحیح غریب) گه اوخشگن برخیل ینگی اصطلاح لراورتالرینی جمع قیلیب ذکرقیلگن لر.

امام ترمذی رحمه الله اوشبو"جامع"کتابی نی نهایت جدوجهدبیلن تألیف قیلدیلر،بوکتاب عرب وعجم اورتاسیده معروف ومتداول بولیب غیرمختلف فیه کتاب دور،بوتون اسلام امتی بوکتاب نی صحاح سته ده شامل ایکن لیگی حقیده اتفاق قیلگن،خودی امام ترمذی رحمه الله یازگن کتابی نی شأنی واورنی نی درجه گه بارایکن لیگی نی تأکیدلب بوندای دییدی:(من كان عنده هذا الكتاب الجامع فكأن عنده نبي يتكلم) كيمي ني كه ألدیده بوجامع کتاب بولسه گویاکه اونی آلدیده برگپورادورگان نبی باردور.

امام ترمذی رحمه الله ویازگن کتابی خودی مشهوربولگنی نی یانیده ینه هم اسلام جهانی ننگ برقنچه اهل علم وحدیث عالم لری تمانیدن توصیفی سوزلرایتیلگن،شولرنی ایسلاتیب اوتماغینی شورده مناسب کورامیز:

أبویعلی الخلیل القزوینی اوز"علوم الحدیث"دیگن کتابیده امام ترمذی رحمه الله ننگ عالم،أمین،وامام ایدی دیب مختگن.

وامام ابن الأثیراوز"تاریخ"کتابیده: "كان الترمذي إماما حافظا له تصانيف حسنة منها الجامع الكبير و هو أحسن الكتب"ترمذی امام وحافظ ایدی وکوب یخشی تألیفات لری باردورکه إینگ یخشی سی اوشبو"الجامع الکبیر"دور،دیب یازادور.

وامام الذهبی رحمه الله امام ترمذی ننگ حافظ وعالم وثقه دیب "سنن"صاحبی دوردییه دی .

ابن عمادحنبلی امام ترمذی رحمه الله ننگ هم عصربرچه عالم لردن اوتکان وحفظ واتقان ده برنمونه ایدی دیب توصیف لایدور.

وامام سمعانی رحمه الله امام ترمذی اوزعصرینی امامی ایدی دیب یازادور.

حاکم ایتادی که عمربن علک دن ایشیتیم که ایتورایردی: امام بخاری اوزوفاتیدن کیین ابوعیسی امام ترمذی دیک کیشی نی خراسان ده پیداقیلیب کیتگن.

وامام ترمذی رحمه الله عمرینی آخرئیل لرینی کورلیک حاتده کیچیردیلر،خوف خدااوچون کوب یغلاگن لری باعث آخرحیات لریده کوزدن معذوربولگن ایدیلر،وامام ترمذی رحمه الله بوتون عمرلرینی دین خدمتی ورسول الله صلی الله علیه وسلم ننگ سنت لرینی خدمتی ده اوتکزیب ایکی یوزیتمیش توقیزینچی هجری یلی نی رجب آیی ده ترمذده وفات قیلدیلر(إنالله وإناإلیه راجعون) اوشه پیتده یاش لری یتمیش ده ایدی.روح لری شادوجای لری جنت.